Pulmonologia

Opis badań

Spirometria to badanie, które umożliwia ocenę parametrów objętościowych oraz pojemnościowych płuc. Badanie spirometryczne określa szybkość przepływu powietrza przez poszczególne odcinki dróg oddechowych podczas wdechu i wydechu. Ideą spirometrii jest pomiar objętości i pojemności płuc w trakcie maksymalnego wdechu i wydechu.

 

Spirometria – jak wygląda przebieg badania?

Badanie spirometryczne wykonywane jest w pozycji siedzącej z wyprostowanymi plecami oraz głową ustawioną prosto. Pacjent nie może krzyżować, ani zakładać nagi na nogę. Taka pozycja w trakcie badania umożliwia prawidłowy przepływ powietrza przez układ oddechowy oraz pozwala uniknąć zafałszowania wyników. W kolejnym etapie badania następuje założenie ustnika – pacjenta zakłada ustnik pomiędzy zęby i obejmuje go szczelnie wargami. Następnie specjalista wykonujący badania zabezpiecza nos pacjenta specjalnym klipsem, zamykającym przepływ powietrza przez nozdrza, dzięki czemu powietrze z układu oddechowego badanej osoby kierowane jest do układu pomiarowego. Kolejno specjalista zaleca pacjentowi oddychanie przez wcześniej założony ustnik. Należy bezwzględnie przestrzegać zaleceń osoby przeprowadzającej badanie spirometryczne. Istotnym aspektem zabiegu jest to, aby podczas wykonywania manewrów oddechowych pacjent nie odchyla i nie przygniatał swojej głowy.

Wyróżnia się 2 podstawowe rodzaje badań spirometrycznych:

  • testy statyczne, czyli procedura polegająca na zbadaniu pojemności płuc oraz jej części składowych,
  • testy dynamiczne, czyli procedura polegająca na badaniu szybkości przepływu powietrza przez drogi oddechowe w trakcie natężonego wydechu.

 

Badanie statyczne – jak wygląda przebieg zabiegu?

W trakcie badania statycznego po objęciu ustnika, pacjent oddycha spokojnie, a następnie wykonuje kilka wdechów i wydechów. Następnie wykonuje bardzo spokojny i możliwie najgłębszy wdech jaki może, natomiast po ustaniu wypływu powietrza, wykonuje bardzo szybki, jak najgłębszy wdech oraz krótkie zatrzymanie oddechu. Na końcu zabiegu, specjalista zaleca pacjentowi powrót do spokojnego oddychania.

Badanie dynamiczne – jak wygląda przebieg zabiegu?

Celem badania dynamicznego jest rejestracja wydechów. W trakcie badania po objęciu ustnika, pacjent oddycha spokojnie. Następnie wykonuje jak najgłębszy wdech, a następnie gwałtowany wydech przy maksymalnym wysiłku. Ważne jest, aby wydech był jak najdłuższy i trwał nie mniej niż 6 sekund. Na końcu zabiegu, specjalista zaleca pacjentowi powrót do spokojnego oddychania.

Po wykonaniu każdego z wyżej wymienionych badań, uzyskujemy kilka podstawowych pomiarów. Czas trwania całego badania zależy przede wszystkim od współpracy pacjenta ze specjalistą oraz od przestrzegania poleceń zalecanych przez technika. Zazwyczaj wyniki spirometrii uzyskiwane są po około 20 minutach. Badanie spirometryczne jest w pełni bezbolesne. Jedyną trudnością podczas przeprowadzania badania może być  wykonanie natężonego wdechu przez osobę z dysfunkcją układu oddechowego.

Badanie spirometryczne umożliwia:

  • rozpoznanie oraz określenie rodzaju zaburzeń wentylacji takich jak np. obturacje bądź podejrzenia restrykcji,
  • ocenę ilościową stopnia upośledzenia układu oddechowego pacjenta,
  • monitorowanie przebiegu chorób układu oddechowego, m.in. takich jak przewlekła obstrukcyjna choroba płuc czy astma oskrzelowa,
  • ocenę odpowiedzi na przeprowadzone wcześniej leczenie.

 

Badanie spirometryczne – jak przygotować się do zabiegu?

Specjalista przed skierowaniem na badanie spirometryczne musi odpowiednio przygotować pacjenta, tym samym poinformować go o tym jak wygląda zabieg. Dodatkowo lekarz prowadzący powinien uświadomić pacjenta, iż to od niego w głównej mierze będzie zależeć poprawność zapisu oraz interpretacji badania spirometrycznego. Warto zaznaczyć, że osoba, która wykonuje badanie, w szczególności podczas manewru natężonego wydechu, powinna mobilizować pacjenta gestami i głosem do wysiłku.

Zalecenia przed wykonaniem badania spirometrycznego

  • na minimum 2 godziny przed wykonaniem badania pacjent nie powinien spożywać obfitych posiłków, płynów oraz mocnej herbaty i kawy,
  • do 4 godzin przed wykonaniem badania pacjent nie powinien spożywać napojów alkoholowych,
  • na 24 godziny przed rozpoczęciem badania spirometrycznego pacjent nie powinien palić wyrobów tytoniowych,
  • jeśli to możliwe, pacjent nie powinien zażywać leków, które mogą bezpośrednio wpływać na wynik badania (zalecenia ustalane są indywidualnie przez lekarza kierującego na badanie),
  • na badanie pacjent powinien założyć luźną, nieopinającą i niekrępującą ruchów odzież,
  • badanie spirometryczne należy wykonać po 15-minutowym odpoczynku chorego,
  • w pokoju, w którym wykonywane jest badanie nie powinny znajdować się osoby trzecie, które mogłyby rozpraszać zarówno chorego, jak i osobę wykonującą badanie,
  • osoby noszące ruchome i źle dopasowane protezy w jamie ustnej powinny zdjąć je na czas wykonywania badania,
  • Pacjenci z ruchomymi, źle dopasowanymi protezami w jamie ustnej proszeni są o ich wyjęcie na czas badania.

 

Wskazania do wykonania badania spirometrycznego:

Badanie spirometryczne powinno być wykonywane w wypadku, gdy  istnieją jakiekolwiek podejrzenia uszkodzenia układu oddechowego pacjenta.

Do głównych wskazań do wykonania badania spirometrycznego zaliczamy:

  • objawy chorobowe takie jak: duszności, świszczący oddech, szybkie zmęczenie, przewlekły kaszel, odkrztuszanie lub bóle w klatce piersiowej,
  • nawracające infekcje,
  • ocenę szybkości postępu choroby (astma, POChP),
  • ocenę skuteczności zastosowanego wcześniejszego leczenia,
  • ocenę wpływu czynników ryzyka do których zaliczamy: palenie tytoniu, ekspozycję na czynniki toksyczne,
  • ocenę rokowania dla celów orzeczniczych i towarzystw ubezpieczeniowych.

Spirometria przeprowadzana jest zarówno u dorosłych, jak i dzieci, które mogą współpracować ze specjalistą wykonującym zabieg oraz rozumieją i wykonują przedstawione zalecenia.

 Przeciwwskazania do wykonania badania spirometrycznego:

Spirometria to w pełni bezpieczne i nieinwazyjne badanie, jednakże podczas jego wykonywania dochodzi do gwałtownych wahań ciśnienia wewnątrz klatki piersiowej i brzucha. Czynniki te mogą być niebezpieczne dla pacjentów, którzy w bliskim czasie odbyli zabieg chirurgiczny.

Przeciwwskazania bezwzględne do wykonania badania spirometrycznego:

  • pacjenci ze stwierdzonym tętniakiem,
  • pacjenci po świeżych operacjach okulistycznych,
  • krwioplucie o nieznanej etiologii,
  • odma opłucna,
  • niedawno przebyty zawał mięśnia sercowego,
  • niedawno przebyty,
  • udar ośrodkowego układu nerwowego.

 

Przeciwwskazania względne do wykonania badania spirometrycznego:

  • stany zmniejszające wiarygodność wyników takie jak np. nudności, wymioty, stały, niekontrolowany kaszel,
  • stany po operacji jamy brzusznej lub klatki piersiowej, w tym ból,
  • zawroty głowy,
  • zaburzenia rytmu serca.

Badanie zdolności dyfuzyjnej płuc, innymi słowy, badania transferu gazu znacznikowego (tlenku węgla CO), to jeden ze sposobów pozwalających na określenie wydolności procesów wymiany gazów w płucach pacjenta. Celem badania jest ocena funkcji bariery pęcherzykowo-włośniczkowej, oddzielającej powietrze, które znajduje się w pęcherzykach płucnych od krwi w kapilarach płucnych.

Podczas badania wykorzystywane są właściwości tlenku węgla, czyli gazu wskaźnikowego, który jest bardzo toksyczny. Jednakże jego niewielkie stężenie wykorzystywane w trakcie badania nie stanowi żadnych zagrożeń dla życia i zdrowia pacjenta. Cząsteczki dwutlenku węgla charakteryzuje duża litofilność, dzięki czemu przechodzenie przez bariery biologiczne jest znacznie ułatwione.

Aktualnie znamy kilka podstawowych metod badania TLCO. Najbardziej rozpowszechniona i rekomendowana przez ATS/ERS jest metoda pojedynczego oddechu (ang. single breath).

Wskazania do wykonania badania:

  • diagnostyka oraz monitorowanie przebiegu choroby u osób z chorobami śródmiąższowymi płuc,
  • ocena w kierunku działań niepożądanych leków o działaniu potencjalnie pneumotoksycznym,
  • kwalifikacja pacjenta do zabiegów torakochirurgicznych.

Poligrafia jest badaniem, które u większości osób chorych na obturacyjny bezdech senny, pozwala na ustalenie właściwego rozpoznania choroby. Badanie bezdechu sennego może być przeprowadzane zarówno w szpitalu, jak i w domu pacjenta.

Wskazania do wykonania badania bezdechu sennego

Badanie bezdechu sennego wskazane jest w szczególności u pacjentów z objawami takimi jak:

  • chrapanie,
  • przerwy w oddychaniu w trakcie snu,
  • nadmierna senność w ciągu dnia.

Specjalista zajmujący się badaniem snu, kwalifikuje pacjenta do badania bezdechu sennego. Badanie to wykonywane jest w celu wykluczenia obturacyjnego bezdechu sennego u kierowców zawodowych i operatorów maszyn, a także w celu oceny skuteczności przeprowadzonego wcześniej leczenia bezdechu sennego – w tym przypadku zazwyczaj badanie powtarzane jest podczas leczenia wspomaganiem oddychania stałym dodatnim ciśnieniem (continuous positive airway pressure – CPAP).

Przygotowanie do badania bezdechu sennego

Badanie bezdechu sennego nie wymaga żadnych specjalnych przygotowań. Jednakże, aby wynik badania był jak najbardziej wiarygodny należy przestrzegać pewnych zasad:

  • wieczorem, dzień przed badaniem snu nie należy spożywać napojów alkoholowych, kawy, mocnej herbaty oraz napojów energetycznych,
  • przed wykonaniem zabiegu nie należy stosować środków nasennych i uspokajających,
  • pacjenci, przyjmujący leki oddziałujące na ośrodkowy nerwowy lub zmniejszające napięcie mięśni powinni o tym poinformować specjalistę przed wykonaniem badania,
  • nie zaleca się odbywania drzemek w ciągu dnia,
  • przed wykonaniem badania nie należy spożywać ciężkostrawnych i obfitych pokarmów.

Badanie bezdechu sennego obejmuje procedury takie jak:

instruktaż odpowiedniego założenia oraz wypożyczenie sprzętu na 1 noc,
przedstawienie wyników badania przez specjalistę wykonującego procedurę,
wizytę w formie teleporady lub na miejscu w placówce.

Badanie tlenku azotu (FeNO) w powietrzu wydychanym służy do oceny stanu zapalnego dróg oddechowych w m.in. w astmie, co umożliwia ocenę zapotrzebowania na leki przeciwzapalne oraz pozwala przewidzieć i zapobiec napadom choroby.

azotuBadanie jest proste, bezbolesne i nieinwazyjne. Polega na spokojnym wdechu i wydechu przez jednorazową głowicę z filtrem antybakteryjnym. Wzrost NO może wyprzedzać napad astmy, nawet gdy parametry spirometryczne są jeszcze prawidłowe. Co ważne - badanie wykonuje się u pacjentów w każdym wieku – co jest szczególnie cenne w najmłodszej grupie wiekowej, w której wykonanie spirometrii jest niemożliwe.

Wskazania do badania FeNO:

  • astma oskrzelowa
  • eozynofilowe zapalenie oskrzeli
  • alergiczny nieżyt nosa
  • diagnostyka przewlekłego kaszlu
  • diagnostyka dyskinezy rzęsek.

Korzyści z badania FeNO:

  • bezbolesne
    proste
  • dla dzieci i dorosłych
  • wynik po 60 sek
  • nowoczesne monitorowanie przebiegu choroby i skuteczności leczenia.

W naszym Makowskim Centrum Medycznym „Hamernia” wykorzystujemy aparat NIOX VERO, będący nr 1 wśród aparatów do pomiaru FeNO, powszechnie wykorzystywanym w badaniach klinicznych na całym świecie (> 18 mln badań)

USG płuc to bezpieczne, skuteczne i stosunkowo szybkie badanie, które pozwala na dokładną ocenę stanu płuc.

USG płuc zalecane jest przede wszystkim, w przypadku gdy istnieje podejrzenie chorób płucnych, takich jak zapalenie płuc, gruźlica, nowotwory płuc, czy też płyn w jamie opłucnej. Ponadto, badanie to może być również stosowane w monitorowaniu pacjentów z przewlekłymi chorobami płucnymi, takimi jak astma czy rozedma płuc.

Sam proces badania jest nieinwazyjny i bezbolesny. Pacjent jest proszony o zdjęcie odzieży z górnej części ciała i zajęcie pozycji leżącej lub siedzącej. Lekarz nakłada na skórę żel, który zapewnia lepszy kontakt sondy z ciałem pacjenta. Następnie przesuwa głowicę ultrasonograficzną po powierzchni klatki piersiowej, zbierając obrazy płuc. Pacjent w trakcie badania jest proszony o oddychanie głęboko w określonych momentach, aby umożliwić lekarzowi dokładną ocenę struktury i funkcji płuc.

Wyniki badania są natychmiast dostępne i mogą być omówione z pacjentem przez lekarza. USG płuc pozwala na ocenę stanu płuc, wykrycie ewentualnych zmian patologicznych, jak również monitorowanie skuteczności leczenia. Dzięki temu badaniu możliwe jest szybkie postawienie diagnozy i wdrożenie odpowiedniego leczenia, co przyczynia się do poprawy stanu zdrowia pacjenta.

W przypadku podejrzenia chorób płucnych lub konieczności monitorowania stanu płuc, USG płuc jest niezastąpionym narzędziem diagnostycznym.

Rejestracja

Konsultacje przeprowadza

dr n. med.
Marcin Bukowczan

specjalista chorób wewnętrznych, alergologii i pulmonologii